Ik vind de dood niet ondraaglijk. Als huisarts ben je in de gelukkige omstandigheid dat je er vaak betrokken bij bent. Ik schrijf gelukkig, niet omdat dat leuk is, maar wel omdat dat belangrijk is. En bij belangrijke dingen wil je als huisarts graag een rol spelen. Daar ben je dokter voor geworden, om iets toe te voegen aan het leven. En dus ook aan de dood.

Als naaste van iemand die sterft, ben je alleen maar betrokken op een nare manier. Je staat erbij en je kijkt ernaar; je kan alleen maar verdriet hebben en boos zijn op het leven. Als huisarts kan je daarnaast een beetje verzachten en je kan soms luisteren en je kan soms delen. Dat hele kleine beetje maakt het voor de huisarts draaglijker. Hij doet iets, hij hoeft niet hulpeloos toe te kijken, hij heeft een splintertje controle. Het stelt weinig voor, maar dat splintertje maakt dat je toch blij bent om op visite te gaan bij een stervende. Je bent niet minder bang dan je patiënten, maar je bent er net iets vertrouwder mee. Je weet niet meer over de dood dan je patiënten, maar je hebt net iets meer ervaring met het laatste stukje. De dood hoort net iets meer bij je dagelijkse bestaan dan bij de meesten.

De dood is gemeen en hij komt altijd te vroeg. We leven in een tijd waarin veel maakbaar is. Maar de dood is niet maakbaar, die komt toch wel. We kunnen hem steeds langer uitstellen, maar hij houdt een akelig engelengeduld en hij is nog even schrijnend als vroeger. En even pijnlijk. Je hoort wel eens dat men tegenwoordig geen pijn meer hoeft te lijden. Maar dat is te optimistisch. We hebben wel pijnstillers, maar geen wondermiddelen. En het einde van het leven is nooit comfortabel. Ik spreek nooit over pijnvrij, maar altijd over zo weinig mogelijk pijn.

En toch… Hoewel sterven hard en gemeen is, heeft het soms ook kleine warme en zachte kanten. Rond een sterfbed worden familiebanden aangehaald, hebben mensen schitterend diepe gesprekken en leren mensen nieuwe emoties te uiten en te delen. Diep verdriet kan heel mooi zijn. Verdriet is iets om te koesteren, omdat het nooit alleen komt. Bij verdriet horen liefde en passie. Pas als niemand verdriet heeft als je sterft, is je dood echt ondraaglijk. Herman de Coninck schreef 'Daar moet je vandaag voor zorgen. Voor sterfelijkheid.'